Województwo lubelskie położone jest na pograniczu – z jednej strony – Niżu Środkowoeuropejskiego, a z drugiej – starych gór Europy Środkowej, w międzyrzeczu Wisły i granicznego Bugu. Intensywniej zaludniona jest część wyżynna regionu i ma ona charakter strefy rolniczo-osadniczej z wyspowo lub pasmowo rozmieszczonymi fragmentami pełniącymi rolę leśnych, wodno-łąkowych lub stepowych „węzłów ekologicznych”. Tereny te tworzą zewnętrzny (zielony) pierścień województwa o szczególnie wysokiej aktywności ekologicznej. Część nizinna ma charakter strefy rolniczo-leśnej, w której szczególnym bogactwem przyrodniczym wyróżnia się wodno-torfowiskowo-leśna podstrefa Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego związana z doliną Wieprza, która stanowi swoistą oś ekologiczną i krajobrazową. Województwo charakteryzuje prawdziwe bogactwo przyrody.
Lubelskie jest regionem o niskim stopniu uprzemysłowienia oraz średnim poziomie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Najbardziej uprzemysłowione tereny zlokalizowane są w środkowym pasie województwa w największych ośrodkach miejskich. Z roku na rok obserwuje się spadek emisji dwutlenku siarki oraz emisji pyłów, co jest wynikiem szeregu prowadzonych działań proekologicznych.
Cele i priorytety polityki ekologicznej województwa lubelskiego
Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa lubelskiego, podobnie jak polityki ekologicznej państwa, jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego województwa (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych.
Cel ten będzie realizowany poprzez:
- ochronę dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,
- zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii,
- dalszą poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,
- doskonalenie systemu zarządzania środowiskiem.
Wymienione cele zgodne są z „Polityką ekologiczną państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”. W ten sposób realizacja polityki ekologicznej województwa lubelskiego wpisywać się będzie w osiąganie celów polityki państwa.
Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja priorytetów ekologicznych w skali województwa. Formułując je wzięto pod uwagę szereg kryteriów, wśród których najważniejszymi są:
- Wymogi wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i ustawy „Prawo wodne” oraz innych ustaw komplementarnych,
- Zgodność z zapisami Traktatu Akcesyjnego,
- Zgodność z celami zawartymi w polityce ekologicznej państwa,
- Zgodność z priorytetami ujętymi w „Strategii rozwoju województwa lubelskiego na lata 2006-2020” oraz innymi wojewódzkimi dokumentami strategicznymi,
- Skala dysproporcji pomiędzy aktualnym stanem środowiska a wymaganym przez prawo.
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria sformułowano następujące wojewódzkie priorytety ekologiczne:
01Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody
- wdrożenie sieci NATURA 2000 na terenie województwa,
- ochrona istniejących obszarów i obiektów prawnie chronionych,
- wzmocnienie systemu obszarów chronionych województwa lubelskiego poprzez tworzenie nowych obszarów,
- ochrona zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych poza obszarami prawnie chronionymi,
- ochrona obszarów wodno-błotnych (torfowiska, mokradła, bagna),
- odtworzenie zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowa zagrożonych gatunków roślin i zwierząt,
- zwiększenie lesistości województwa,
- zwiększenie powierzchni lasów ochronnych w obrębie lasów prywatnych,
- ochrona gleb o najlepszej przydatności rolniczej,
- rekultywacja gruntów zdegradowanych,
- racjonalne korzystanie z zasobów kopalin.
02Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii
- zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (wdrożenie „Programu Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego”),
- prowadzenie działań energooszczędnych w mieszkalnictwie i budownictwie poprzez stosowanie energooszczędnych materiałów budowlanych oraz wykonywanie termomodernizacji, szczególnie w obiektach użyteczności publicznej,
- wdrażanie programów efektywnego wykorzystania wody w przemyśle, w tym zamkniętych jej obiegów, – ochrona przed powodzią i suszą (budowa, rozbudowa i modernizacja zbiorników retencyjnych ujętych w „Programie gospodarki wodnej województwa lubelskiego” i w „Programie małej retencji dla województwa lubelskiego” oraz odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych).
03Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
Jakość wód
- uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK),
- uporządkowanie gospodarki ściekowej w utworzonych na terenie województwa aglomeracjach powyżej 2000 RLM (nie uwzględnionych w KPOŚK),
- budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne wskazują na nieefektywność rozwiązań w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków,
- uporządkowanie gospodarki ściekami opadowymi poprzez budowę, rozbudowę i modernizację kanalizacji deszczowej oraz urządzeń podczyszczających,
- aktywizacja gmin, które nie wykazują zaangażowania w rozwiązywanie problemów gospodarki wodno-ściekowej na swoim terenie,
ochrona wód powierzchniowych i podziemnych.
Jakość powietrza atmosferycznego
- wdrażanie programów ochrony powietrza w strefach klasy C,
- redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, w tym emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, a zwłaszcza z zakładów energetycznego spalania paliw (poprzez modernizacje istniejących technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń), a także z indywidualnego ogrzewania mieszkań (poprzez korzystanie z ekologicznych nośników energii i podłączanie obiektów do scentralizowanych źródeł ciepła),
- ograniczanie emisji ze środków transportu poprzez modernizacje taboru, wykorzystywanie paliwa gazowego w miejsce oleju napędowego i benzyny oraz zwiększanie płynności ruchu samochodowego.
Gospodarka odpadami
- rozwój systemów zorganizowanego odbierania i zbierania odpadów komunalnych, w tym segregacji odpadów,
- edukacja ekologiczna mieszkańców,
- tworzenie Rejonowych Zakładów Gospodarki Odpadami (RZGO),
- zamykanie, rekultywacja i dostosowanie składowisk odpadów do wymagań prawnych,
- tworzenie GPZON (Gminne Punkty Zbierania Odpadów Niebezpiecznych).
Oddziaływanie hałasu
- zmniejszenie negatywnego oddziaływania hałasu na zdrowie człowieka i środowisko, zwłaszcza w obszarze miasta Lublina i pozostałych miast grodzkich, na terenach uzdrowiskowych i turystyczno-rekreacyjnych.
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
- monitoring pól elektromagnetycznych,
- edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól.
Poważne awarie
- działania zapobiegające powstawaniu poważnych awarii w zakładach oraz w trakcie przewozu, materiałów niebezpiecznych,
- szybkie usuwanie skutków poważnych awarii.
04Doskonalenie systemu zarządzania ochroną środowiska
- prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów środowiska oraz promocja przyjaznych środowisku postaw konsumenckich,
- wspieranie podmiotów gospodarczych wdrażających / posiadających systemy zarządzania środowiskowego,
- zapewnienie integracji celów ochrony środowiska ze strategiami rozwoju różnych sektorów gospodarczych,
- uwzględnianie aspektów ekologicznych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
- intensyfikacja współpracy ponadregionalnej i międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska.
Powyższe priorytety ekologiczne są wyznacznikiem zarówno dla strategii ochrony środowiska, jak i konkretnych przedsięwzięć zmierzających do dalszej poprawy jakości środowiska i zachowania cennych zasobów przyrody.
Szczególną wagę wśród priorytetów polityki ekologicznej kraju i regionu lubelskiego ma ochrona powietrza. Wytyczne dotyczące takiej ochrony wskazuje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm. Są to:
- utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach;
- zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane;
- zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.
Na podstawie tej ustawy, innych przepisów prawa polskiego, a także dyrektyw Unii Europejskiej, w naszym kraju rokrocznie wykonuje się ocenę jakości powietrza. Za organizację i funkcjonowanie systemu monitoringu i oceny odpowiedzialni są wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska. Dane uzyskiwane w ramach systemów oceny jakości powietrza służą opracowaniu corocznych klasyfikacji stref ustanowionych na obszarze danego województwa.
- W przekazywanych do 30 kwietnia każdego roku zarządowi województwa ocenach inspektor wymienia strefy, w których jakość powietrza nie odpowiada standardom.
- W ciągu następnych 15 miesięcy zarząd województwa zobowiązany jest do przygotowania dla nich odrębnych projektów programów ochrony powietrza (POP), które następnie opiniują właściwi wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast oraz starostowie.
- Ostatecznie, po 18 miesiącach, licząc od dnia otrzymania wyników oceny, sejmik danego województwa zatwierdza takie programy.
W województwie lubelskim obowiązują następujące programy:
- Program ochrony powietrza dla strefy lubelskiej ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz docelowo benzo(a)pirenu
- Program ochrony powietrza dla strefy Aglomeracja Lubelska ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz docelowo benzo(a)pirenu
Mimo że o lubelskie powietrze dbamy, realizując te programy, to jednak wyniki badań wskazują, że dotychczasowe tempo i skala działań naprawczych podejmowanych przez samorządy mogą być niewystarczające. O to, czy konieczne będzie wprowadzenie w naszym regionie tzw. „uchwały antysmogowej” Urząd Marszałkowski zapytał samorządy lokalne oraz samych mieszkańców regionu. Wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych na przełomie 2017 i 2018 roku prezentujemy poniżej.
Organizacje pozarządowe i inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego zapraszamy do konsultacji projektów nowych programów ochrony powietrza dla: strefy lubelskiej i – oddzielnie – aglomeracji lubelskiej, ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 i PM 2,5 oraz benzo(a)pirenu. Uwagi i opinie do projektów uchwał Sejmiku Województwa Lubelskiego można zgłaszać w dniach 2-23 marca br.
Jednym z priorytetów do osiągnięcia w ramach POP jest ograniczenie tzw. niskiej emisji, czyli emisji zanieczyszczeń pochodzących z niskich źródeł – domowych kominów. Realizacja programów zakłada poprawę jakości powietrza co najmniej do stanu niezagrażającego zdrowiu ludzi w ciągu 6 lat – do 31 grudnia 2026 r.
Uwagi i opinie dotyczące należy wyrażać pisemnie, korzystając z załączonego formularza, i złożyć w następujący sposób:
- osobiście w Kancelarii Ogólnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie, ul. Grottgera 4;
- za pośrednictwem poczty tradycyjnej na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, ul. Grottgera 4, 20-029 Lublin lub: Departament Środowiska i Zasobów Naturalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie, ul. Marii Curie-Skłodowskiej 3, 20-029 Lublin;
- za pośrednictwem poczty elektronicznej na adres e-mail: dszn@lubelskie.pl.
Projekty uchwał zostaną także przedstawione do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast oraz starostom, skierowane do konsultacji i zaopiniowania przez Ministra Klimatu, Lubelskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Lublinie, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Lublinie oraz Radę Działalności Pożytku Publicznego Województwa Lubelskiego.
DO POBRANIA
Aglomeracja lubelska:
Strefa lubelska:
Oficjalny portal województwa lubelskiego prowadzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego
