Weekend w leśnym skarbcu (foto + wideo)

Turyści, poszukujący zielonego azylu z dziewiczą naturą i czystym powietrzem, powinni zdecydowanie wybrać Lasy Janowskie. Ten największy leśny kompleks regionu (a w połączeniu z sąsiednią Puszczą Solską jeden z największych w kraju) zaskakuje nie tylko bogactwem samej przyrody, ale także różnorodnych turystycznych atrakcji.

Zoom Natury

Park rekreacji, rozrywki i edukacji, położony w leśnym terenie nad Zalewem Janowskim, to zdecydowanie największa atrakcja miasta i jedno z najciekawszych miejsc na turystycznej mapie regionu. Sercem parku są obiekty czterech laboratoriów, pozwalających odwiedzającym na bardziej wnikliwe wejrzenie („zoomowanie”) w otaczający nas świat przyrody i w zachodzące w nim procesy. W Głównym Laboratorium zachwycają dobrze wyeksponowane akwaria i terraria z rybami, gadami, płazami, ale też insektaria, prezentujące np. pająki, karaluchy i innych przedstawicieli bardzo licznego świata bezkręgowców. Tę „żywą” część wystawy uzupełniają niemniej atrakcyjne projekcje 2D i 3D, pokazujące rodzime gatunki roślin i zwierząt, a świetną zabawę, szczególnie mniejszym dzieciom,  zapewnia też multimedialna podłoga, na której można próbować gonić ławicę rybek. Dach laboratorium to z kolei miejsce widokowe.

Podobnie zaskakujące i emocjonujące są ekspozycje w pozostałych obiektach Zoomu Natury: Laboratorium Runa Leśnego, pozwalającego np. na interaktywną zabawę z poznawaniem gatunków grzybów i roślin zielnych; Laboratorium Awifauny i Troposfery, przybliżającego m.in. pasjonujący świat ptaków; Laboratorium Energii i Recyklingu, uczące prośrodowiskowych trendów w produkcji energii i zagospodarowania odpadów.

Każdy odwiedzający Zoom może skorzystać z szeregu urządzeń na terenie parku: Placu Energii z ruchomymi ekspozytorami edukacyjnymi, siłowni zewnętrznych, a także parku kreatywnego, w którym obok huśtawek, trampolin, dmuchańców dzieci znajdą wielkie piankowe klocki. Kolejnym atutem Zoomu jest imponujący park linowy z pięcioma trasami dla śmiałków w każdym wieku (a dokładniej już od 3 roku życia) i Wieża Mocy, zapewniająca nieco starszym dzieciom i dorosłym ekstremalne przeżycia podczas skoku pionowego power fun z progresywnym systemem hamowania; diabelskiego wahadła, w którym w trakcie opadania następuje przeciążenie 3g; zjazdu tyrolskiego o długości 200 m, ponad plażą i wodą zalewu.

Zoom Natury to także pięknie poprowadzone ścieżki rowerowe oraz plaża z kąpieliskiem i wypożyczalnia sprzętu wodnego, w tym szczególnie ulubionych przez rodziny wieloosobowych rowerów wodnych z pokładem do opalania się. Zalew Janowski o powierzchni 40 ha, zasilany czystą wodą z lokalnych źródlisk (tzw. Stoków Janowskich), położony w sąsiedztwie lasów, jest bardzo popularnym miejscem letniego wypoczynku.

Leśna edukacja

Lasy Janowskie, położone na pograniczu bardzo zróżnicowanych obszarów Kotliny Sandomierskiej, Roztocza Zachodniego i Wyżyny Lubelskiej, zachwycają przyrodniczym bogactwem mocno zróżnicowanych siedlisk, chronionych w aż sześciu rezerwatach oraz w ramach Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Od blisko ćwierć wieku działa tu również jeden z kilkunastu krajowych Leśnych Kompleksów Promocyjnych, w którym prowadzi się wyważoną gospodarkę leśną, obejmującą zarówno pozyskiwanie drewna, jak i ochronę rzadkich siedlisk roślinnych i zwierzęcych oraz edukacją leśną.

Służy temu Ośrodek Edukacji Ekologicznej Nadleśnictwa Janów Lubelski. Są tu sale  dydaktyczne, muzeum przyrodnicze z działem historii i etnografii, a obok obiektu, na dużym kilkudziesięciohektarowym terenie od kilku lat powstaje leśne arboretum. Najciekawsza część parku obejmuje spacerowe alejki w sąsiedztwie małych stawów z kolekcjami roślin wodnych i nadwodnych. Warto pamiętać, że w Lasach Janowskich jest bardzo dużo śródleśnych stawów, z największymi w okolicach wsi: Maliniec, Jamniki oraz Momoty Górne, a ich łączna powierzchnia sięga 2 tys. ha.

Ośrodek Edukacji Ekologicznej świadczy też usługi hotelowe i gastronomiczne. W samym OEE jest ok. 110 miejsc noclegowych, a poszukującym bardziej kameralnych warunków Nadleśnictwo Janów udostępnia leśniczówkę w osadzie Cegielnia, przy drodze prowadzącej do Szklarni. Obiekt, wyremontowany i zaadaptowany do potrzeb turystów, może pomieścić jednorazowo do 11 gości.

W sąsiedztwie OEE trzeba jeszcze zwiedzić skansen leśnej kolei wąskotorowej. Jej początki sięgają czasów I wojny, ale na terenie Lasów Janowskich została rozbudowana dopiero w okresie II wojny i służyła rabunkowi drewna, wywożonego przez okupanta do tartaku i zakładu podkładów kolejowych w Lipie na zachodnim skraju lasów. Janowska wąskotorówka działała do połowy lat 80. ubiegłego wieku. W 2000 roku Nadleśnictwo Janów urządziło mini skansen leśnej kolejki, eksponując w nim lokomotywę spalinową WLs 50 i parowóz LAS Ty 3810, a także wagony o różnym przeznaczeniu, wciągarki do długich pni i wózki kłonicowe do ich przewozu.

Leśne konie w Szklarni

Nadleśnictwo Janów Lubelski utworzyło w połowie lat 80. XX wieku, w leśnej osadzie Szklarnia, oddalonej ok. 6 km na południe od Janowa, ostoję koników biłgorajskich, będących potomkami wymarłej rasy leśnego konia tarpana. Obecnie hodowlą opiekuje się Park Krajobrazowy Lasy Janowskie, a naukową opiekę sprawuje Uniwersytet Przyrodniczy z Lublina.

Koniki mają do dyspozycji bardzo rozległy kilkudziesięciohektarowy ogrodzony teren pastwisk, przylegający do zabudowań wsi Szklarnia. W ostoi spotkamy kilkanaście koników, w tym 11 klaczy. W odróżnieniu od wyselekcjonowanych przez naukowców koników polskich ze Zwierzyńca, biłgorajskie z Lasów Janowskich są mniej rasowe (jak mówią miejscowi – bardziej „skundlone), ponieważ są efektem naturalnych krzyżówek tarpanów żyjących niegdyś w zwierzyńcu Ordynacji Zamojskiej z roboczymi końmi z chłopskich gospodarstw oraz bardziej szlachetnymi z okolicznych stadnin dworskich. Od zwierzynieckich koników polskich odróżnia je nieco większa postura i mniej myszowate umaszczenie, a często także brak wyrazistej ciemnej pręgi na grzbiecie. Tak, jak i ich bardziej rasowi kuzyni, są wytrzymałe na mrozy i inne ekstremalne warunki pogodowe, mają żywy temperament i łagodny charakter, co sprawia, że są chętnie wykorzystywane w rekreacji i hipoterapii.

Szkoła Suki Biłgorajskiej

Szklarnia urzeka turystów nie tylko ostoją koników, ale urodą krajobrazu i architekturą starych chałup i zagród. W jednej z nich, tuż przy wjeździe do osady, działa Szkoła Suki Biłgorajskiej. Jej lider – Zbigniew Butryn to znany propagator ludowej muzyki i tradycji ziemi janowskiej, biłgorajskiej i Zachodniego Roztocza.

Przez wiele lat był instrumentalistą w sławnej Kapeli Dudków ze Zdziłowic, a obecnie przewodzi rodzinnej Kapeli Butrynów. Jego wielką pasją jest dokumentowanie i odtwarzanie dawnych ludowych instrumentów, z których szczególnie cenna jest zrekonstruowana na podstawie nielicznych przekazów i ilustracji, w tym prasowego opisu Jana Karłowicza i akwareli Wojciecha Gersona, suka biłgorajska. To archaiczny instrument strunowy, przypominający skrzypce, drewniany, wykonany techniką dłubania, zaopatrzony w cztery struny i ozdobiony charakterystycznym motywem ażurowej rozety. W odróżnieniu od skrzypiec trzyma się ją w pozycji pionowej, na kolanach i gra techniką paznokciową, w której struny skraca się nie poprzez nacisk palcami z góry, ale przez nacisk boczny paznokciami.

Od kilkunastu lat Zbigniew Butryn prowadzi, wraz z synem Krzysztofem, Szkołę Suki Biłgorajskiej, w której nie tylko uczą gry na tym instrumencie, ale też przekazują wiedzę o ludowych tradycjach i muzyce.

Przydatne linki:

• Zoom Natury (kliknij)
• Ośrodek Edukacji Ekologicznej Nadleśnictwa Janów Lubelski (kliknij)
• Szkoła suki biłgorajskiej (kliknij)

GALERIA