Patroni roku 2022

W związku z przypadającą w roku bieżącym 200. rocznicą pierwszego wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza, Sejm RP podjął uchwałę, na mocy której rok 2022 został ustanowiony Rokiem Polskiego Romantyzmu. „Ballady i romanse” będą również lekturą tegorocznego Narodowego Czytania. W uchwale sejmowej zaznaczono, iż „pamięć romantyzmu polskiego jest zatem pamięcią najważniejszych znaków określających narodową tożsamość. W roku 2022 przypadają dwusetne urodziny tej epoki i jest to dobry powód do przypomnienia duchowego depozytu, jaki pozostawili nam romantyczni bohaterowie, artyści i myśliciele”.

Na patronów roku 2022 zostali wybrani: Ignacy Łukasiewicz, Józef Mackiewicz, Maria Grzegorzewska, Maria Konopnicka, Wanda Rutkiewicz i Józef Rufin Wybicki.

Maria Konopnicka

23 maja – 180. rocznica urodzin

Maria Konopnicka wybitna polska pisarka, poetka, tłumaczka i publicystka. W 1881 roku wydała pierwszy tomik poezji. Redagowała pismo „Świt”, współpracowała z tygodnikiem „Bluszcz”, pisała nowele. Była honorową członkinią Towarzystwa Szkoły Ludowej. Na łamach m.in. „Kuriera Warszawskiego” zajmowała się krytyką literacką. Była reprezentantką nurtu ludowej stylizacji pieśniowej, stosując język poetycki zaczerpnięty z historycznych i baśniowych motywów, inspirowany pięknem przyrody ojczystej. Tworzyła liryki i pieśni o tematyce patriotycznej i społecznej oraz obrazki poetyckie. Dokonała przełomu w polskiej literaturze dla dzieci, podnosząc tę dziedzinę pisarstwa na wyżyny artyzmu. Była autorką takich dzieł jak”: „Pan Balcer w Brazylii”, „Mendel Gdański”, „Nasza szkapa”, powieści i wierszy dla dzieci, jak „O krasnoludkach i o sierotce Marysi” i „Na jagody”.

W 1908 roku opublikowała „Rotę” – wiersz, który był jej protestem przeciw polityce germanizacji w zaborze pruskim. W 1926 roku rozważano uznanie „Roty” za hymn narodowy W swojej twórczości  występowała przeciwko niesprawiedliwości społecznej. Uczestniczyła w proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni, akcji potępiającej represje władz pruskich. Walczyła o prawa kobiet oraz pomagała uwięzionym z przyczyn politycznych przez rosyjskie władze.

Józef Wybicki

10 marca – 200. rocznica śmierci, 29 września – 275. rocznica urodzin, 225. rocznica powstania „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”

Józef Rufin Wybicki to autor „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”, która od 1927 roku jest polskim hymnem narodowym. Józef Wybicki karierę polityczną rozpoczął od udziału w elekcji królewskiej Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku. Do historii przeszła jego protestacja zgłoszona w trakcie sejmu Repninowskiego w 1769 roku, która przez współczesnych uznawana jest za jedno z pierwszych działań konfederacji barskiej. Józef Wybicki wielokrotnie był posłem na Sejm, jednak nie został wybrany na najważniejszy Sejm Wielki. Mimo to brał udział w pracach nad wdrożeniem Konstytucji 3 Maja jako przedstawiciel stanu mieszczańskiego. Po interwencji rosyjskiej i zwycięstwie targowiczan wziął udział w tajnych przygotowaniach do wybuchu insurekcji kościuszkowskiej. Po upadku insurekcji wyjechał do Paryża, gdzie dzięki jego staraniom udało się uzyskać zgodę na utworzenie wojska polskiego u boku Francji.

Wanda Rutkiewicz

12 maja – 30. rocznica śmierci

Jedna z najwybitniejszych himalaistek świata. 16 października 1978 roku zdobyła Mount Everest – jako pierwsza osoba z Polski i trzecia kobieta na świecie. Była także pierwszą kobietą na świecie, która stanęła na najtrudniejszym do zdobycia szczycie K2. Od najmłodszych lat trenowała różne dyscypliny sportu, by ostatecznie związać się z górami – najpierw jako taterniczka, potem alpinistka, a wreszcie – himalaistka. Była orędowniczką kobiecego himalaizmu, wspierała kobiece ekspedycje i sama brała w nich udział” – podkreślono w sejmowym uzasadnieniu uchwały.

„Na upamiętnienie zasługuje też działalność Wandy Rutkiewicz w opozycji demokratycznej. W latach 80. była członkinią zakładowego koła „Solidarności” w Instytucie Maszyn Matematycznych. Niektóre źródła podają, że była pomysłodawczynią założenia tej komórki związku. Zaginęła 12 maja 1992 roku w drodze na Kanczendzongę. Do dziś odnaleziono jej ciała.

 Maria Grzegorzewska

100. rocznica utworzenia Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, obecnie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie – instytucji, która została założona przez prof. Marię Grzegorzewską.

Maria Grzegorzewska to twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce. Mottem swojego życia uczyniła stwierdzenie: ,,Nie ma kaleki – jest człowiek”. Jej dzieła stanowią inspirację dla kolejnych badaczy i twórców akademickiej pedagogiki specjalnej oraz praktyki edukacyjnej, terapeutycznej i rehabilitacyjnej. Szczególną wartość nadała pracy nauczyciela-wychowawcy, którego widziała jako człowieka bogatego wewnętrznie, charyzmatycznego i empatycznego. Podkreślała, że „Piękne słowa tylko szkodę przynoszą, jeśli nie są poparte czynem, choćby próbą działania”.

Ignacy Łukasiewicz

8 marca – 200. rocznica urodzin

Ignacy Łukasiewicz „był farmaceutą i wynalazcą lampy naftowej. W 1853 roku przy świetle lampy naftowej skonstruowanej przez niego wykonano pierwszą, nocną operację w szpitalu we Lwowie. Jako twórca przemysłu naftowego Ignacy Łukasiewicz wyprzedził Amerykanów i Rumunów” – głosi uchwała sejmowa. Na zapoczątkowanym przez Łukasiewicza procesie destylacji ropy naftowej bazuje współcześnie wiele gałęzi przemysłu chemicznego, kosmetycznego i nowoczesnych technologii. Został patronem roku 2022: „ze względu na wielkie i niezwykłe zasługi dla przemysłu i gospodarki Polski, a także jego zaangażowanie w walkę o niepodległość Ojczyzny oraz dbałość o pracowników”. Jako twórca światowego przemysłu naftowego, należy do zaszczytnego grona Polaków, których działalność odcisnęła wielki i pozytywny wpływ na rozwój Polski i całego świata.

Józef Mackiewicz

1 kwietnia – 120. rocznica urodzin

Józef Mackiewicz pisarz, dziennikarz, publicysta polityczny. Uważany za jednego z najlepszych prozaików XX wieku. W 1971 r. odznaczony przez rząd londyński Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, laureat emigracyjnych nagród za twórczość literacką. W 1975 roku Wydział Slawistyczny Uniwersytetu w Kansas (USA) zgłosił kandydaturę Mackiewicza do literackiej Nagrody Nobla. Z powodu swojej bezkompromisowości, jednoznacznego antykomunizmu i ostrego języka budzi do dziś silne emocje zarówno wśród badaczy, jak i zwykłych czytelników. Był pisarzem najczęściej wydawanym w tzw. „drugim obiegu”, a jednocześnie żadna jego książka nie znalazła się na liście lektur szkolnych.

Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie studiował w Warszawie i Wilnie. Podczas okupacji Wilna przez Niemców Mackiewicz publikował w wileńskim „Gońcu Codziennym” – gazecie wydawanej po polsku przez okupanta, co stało się podstawą późniejszych oskarżeń o kolaborację i było przyczyną wydania w 1943przez Wojskowy Sąd Specjalny Armii Krajowej wyroku śmierci na pisarza. Wyrok ten został później odwołany, a pisarz oczyszczony z zarzutów. Sprawa ta do dziś dnia jest niejasna. Prof. Bolecki stawia tezę, że stała za tym agentura sowiecka w szeregach AK.

W maju 1943 po odkryciu w Katyniu grobów oficerów polskich, na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych Mackiewicz uczestniczył jako obserwator w ekshumacji zwłok w Katyniu. Napisał potem książkę pt. „Katyń: zbrodnia bez sądu i kary” – jedną z pierwszych prac, w której jako odpowiedzialnych za zbrodnię katyńską wskazuje się Sowietów. Przebywając od 1945 r. na emigracji, na zlecenie II Korpusu przygotował książkę „Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów”. W 1952 roku zeznawał przed specjalną komisją Kongresu USA badającą zbrodnię katyńską. Opublikował setki artykułów wspomnieniowych i komentarzy politycznych.

Od 2002 roku przyznawana jest w Warszawie nagroda literacka imienia Józefa Mackiewicza, opatrzona ulubioną dewizą pisarza: „Jedynie prawda jest ciekawa”.