Lubelskie – bogactwo kultury

Lubelskie jest jednym z najzasobniejszych w kraju regionów pod względem liczby obiektów i zespołów zabytkowych.

Osobliwości regionu

Osobliwością na skalę europejską są, pochodzące z II-IV w., cmentarzyska Gotów, odkryte na terenie gminy Hrubieszów, oraz podziemia kredowe w Chełmie. Wiele jest dawnych magnackich zamków i pałaców, ziemiańskich rezydencji, szlacheckich dworów, m.in. w Lublinie, Kozłówce, Puławach, Radzyniu Podlaskim, Janowcu i Krupem. Są one pamiątkami po polskich rodach: Zamoyskich, Lubomirskich, Radziwiłłach, Czartoryskich, Sobieskich, Tarnowskich, Firlejach, Sapiehach. Muzeum Zamoyskich w dawnej rezydencji tego rodu w Kozłówce koło Lubartowa należy do czołówki najpopularniejszych muzeów w Polsce.

Architektura
Liczne zabytki architektury sakralnej różnych wyznań: kościoły, cerkwie, dawne synagogi, są z kolei przykładem przenikania wielu kultur i religijnej tolerancji. Najwybitniejszym obiektem sakralnym regionu jest gotycka Kaplica Trójcy Świętej na Zamku w Lublinie z wnętrzem w całości pokrytym rusko-bizantyjskimi freskami z pocz. XV w. Typowe dla regionu są kościoły tzw. renesansu lubelskiego, bogato zdobione sztukateriami, które zachowały się m.in. w Lublinie, Kazimierzu Dolnym, Końskowoli. We Włodawie zachował się jeden z najwspanialszych w kraju zespołów synagog, a w niedalekiej Jabłecznej bardzo ważne dla prawosławia sanktuarium św. Onufrego.

Na uwagę zasługują miejskie kompleksy urbanistyczne: renesansowy Zamość, zwany Padwą Północy – wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, nadwiślańskie miasto artystów Kazimierz Dolny – łączące krajobrazowe i przyrodnicze walory Małopolskiego Przełomu Wisły z pięknem licznych zabytków architektury i sztuki, średniowieczny Lublin z oryginalnym, zachowanym w niezmienionym stanie Starym Miastem. Ogółem na terenie województwa skatalogowano ponad 20 tys. obiektów o historycznej wartości kulturowej, wśród nich wiele niepowtarzalnych przykładów budownictwa ludowego, chronionych i eksponowanych m.in. w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie oraz mniejszych skansenach w Holi, Guciowie, Biłgoraju, czy Zaborku koło Janowa Podlaskiego.

Instytucje kultury
Centrum kulturalnym regionu jest Lublin, a do ważniejszych ośrodków należą również Biała Podlaska, Puławy, Chełm i Zamość. Działalność prowadzi tu kilkanaście teatrów, w tym: Teatr im. J. Osterwy, Teatr Muzyczny oraz Teatr im. Ch. Andersena. Po wielu latach niebytności na kulturalnej mapie Lublina, w 2012 r. swoją działalność wznowił Teatr Stary. Od lat działają też, znane na całym świecie, teatry alternatywne: Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Scena Plastyczna KUL, Teatr Provisorium czy Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN. Lublin jest gospodarzem teatralnych imprez – Międzynarodowego Festiwalu Konfrontacje Teatralne i Międzynarodowych Lubelskich Spotkań Teatrów Tańca, Gardzienice zapraszają na Akademię Praktyk Teatralnych, w Puławach odbywają się Ogólnopolskie Spotkania Lalkarzy, a w Zamościu Lato Teatralne.
W regionie funkcjonuje blisko 40 muzeów, w tym najważniejsze z nich Muzeum Lubelskie, z 10 oddziałami w Lublinie, Kraśniku, Lubartowie, Łęcznej i Nałęczowie oraz Muzeum Nadwiślańskie prowadzące kilka oddziałów w Kazimierzu Dolnym, Janowcu i Puławach. Muzeum Zamojskie w Zamościu słynie z najbogatszego w kraju zbioru archeologicznych zabytków Gotów, natomiast Muzeum Chełmskie prowadzi cenioną Galerię Sztuki Współczesnej. Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, poza unikalnymi w skali Polski oryginalnymi wnętrzami magnackiej siedziby, słynie z Galerii Sztuki Socrealizmu, mającej ponad 1,6 tys. rzeźb, obrazów, grafik i plakatów. Filharmonicy dają koncerty i recitale zarówno na własnej scenie w Lublinie, jak i w plenerze nałęczowskiego Parku Zdrojowego i tamtejszego Pałacu Małachowskich. W Nadrzeczu działa pod kierownictwem Alicji i Stefana Szmidtów Fundacja Kresy 2000 – Dom Służebny Sztuce. Region Lubelski posiada największą w kraju sieć biblioteczną (ok. 650 placówek).
Tradycje ludowej kultury i obrzędowości kultywowane są w wielu miejscowościach regionu, np. w rejonie Krzczonowa, Urzędowa, Biłgoraja. Ich ochronie i popularyzacji służą festiwale i przeglądy, w tym Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych oraz Targi Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym, Międzynarodowe Poleskie Lato z Folklorem we Włodawie, Ogólnopolski Sejmik Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, czy Ogólnopolskie Targi Sztuki Kowalskiej w Wojciechowie.

GALERIA